Magazines

Haar ideeën over kwaad, vergeving, handelen en oordelen werden wereldberoemd. Totalitaire regimes en stateloosheid tekenden het leven van Hannah Arendt. Toch bleef ze altijd denken. Leer Arendt kennen in een dossier over haar leven en werk.

Verder in dit nummer: een interview met Hartmut Rosa over de valkuilen van onze neiging tot controle, een essay van Maxim Februari die oproept om democratie niet aan algoritmes over te laten, en antwoorden van militair ethicus Désirée Verweij op de vraag hoe we kritisch blijven nadenken in oorlogssituaties. In ons katern Filosofie is makkelijker als je denkt dit keer: leren filosoferen over het lichaam.

Om de beurt iets zeggen is nog geen gesprek. Wanneer ontstaat een dialoog? Wat is nodig voor een goed gesprek? En wat zeggen we tegen elkaar zonder taal te gebruiken? Een dossier vol gesprekstof.

Verder in dit nummer: historicus Andrea Wulf over de uitvinding van het individu, leren filosoferen over dingen, een profiel van de morele egoïst Ayn Rand en Roderick Nieuwenhuis legt uit waarom sober leven niet zo eenvoudig is.

Optimisme

Pessimisme lijkt het nieuwe realisme geworden. Kunnen we nog denken zonder doem? Wat ziet de optimist wat de pessimist niet ziet? En leven we misschien al in de beste van alle mogelijke werelden?

Verder in dit nummer: een profiel van de grensverleggende denker Bruno Latour, leren filosoferen over taal, psycholoog Douwe Draaisma analyseert het scherpe verstand van mensen met wanen, en Beauvoirkenner Skye Cleary vertelt waarom je niet in retraite hoeft om jezelf te zijn.

Je hoeft geen kind te zijn om van spelen te genieten. Maar waarom spelen we eigenlijk? Een vrolijk dossier over de zin van het spel en van het leven. Is winnen het doel of het middel van het spel? Vormen we door te spelen onze identiteit? En wat leert het spel over de zin van het leven? De spelers zelf komen aan het woord, maar ook de denkers van Johan Huizinga tot Friedrich Schiller.


Verder in dit nummer: leren filosoferen over macht, cultuurfilosoof Thijs Lijster over de wereld als gemeenschapstuintje, een historisch profiel van de horkerige taalfilosoof Saul Kripke, en een interview met levenskunstdenker Joep Dohmen, over zelf leren leven in plaats van te worden geleefd.

Wat normaal is, is nog niet vanzelfsprekend. Hoe bepaalt wat we normaal vinden onze blik op de werkelijkheid? Is de grens tussen het normale en het abnormale wel scherp te trekken? En is mode een uitdrukking van onze neiging om normaal te willen zijn? Een buitengewoon dossier over het normale.

Verder in deze editie: leren filosoferen over ‘mij, mezelf en ik’, een uitgebreid interview over de praktische filosofie van wetenschapsfilosoof Ton Derksen, die door denkfouten op te sporen mensen uit de gevangenis krijgt, een analyse van het denkgereedschap van Hannah Arendt, en  een vraaggesprek met filosoof Fleur Jongepier over haar prijswinnende onderzoek naar de invloed van Big Tech.

We willen eerst zien dan geloven. Maar wat als we nu eens niet kijken, maar luisteren? Een uitgebreid dossier over luisteren, met vier toonaangevende filosofen over horen en klinken, een essay over de stem, een achtergrondstuk over het gat in onze kennis als we het oog voorrang geven op het oor, en een longread van de Belgische wetenschapsfilosoof Vinciane Despret over het perspectief van de zangvogel.

Verder in deze editie: leren filosoferen over voelen, een historisch profiel van seksbeluste vrijheidsdenker Markies de Sade, een essay over digitaal vluchtgedag van Doortje Smithuijsen en een interview met de marxistische tweelingbroers Jarmo en Arthur Berkhout.

Waar komt inspiratie vandaan?

‘Laat je inspireren!’, hoor je vaak. Maar waar komt inspiratie eigenlijk vandaan? Uit onszelf? Of moeten we door iets bewogen worden? Een uitgebreid dossier over inspiratie met de belangrijkste filosofische theorieën over inspiratie, indringende portretten van een profsporter, een wetenschapper, een kunstenaar en mensenrechtenadvocaat, die antwoord geven op de vraag waardoor zij bewogen worden, en ten slotte twee inspirerende essays van filosoof Désanne van Brederode en psycholoog Ap Dijksterhuis die zich verwonderen over begeestering van het denken.

Verder in deze editie: leren filosoferen over willen, een historisch profiel van Michel Serres, en interviews met denkdiva Hélène Cixous, piekeraar Maarten van Buuren, en met praktisch filosoof Jos Kessels.

We vinden dromen de gewoonste zaak van de wereld. Maar waar ben je eigenlijk als je droomt? En ben je daar nog steeds jezelf, of iemand anders? In een dossier over dromen krijgt u in vogelvlucht Freuds belangrijkste inzichten over dromen, indringende portretten van een lucide dromer, een nachtmerrie-kenner, een VR-kunstenaar en een sjamaan, en toont Jeroen Hopster hoe de bedrieglijke droom ook een rijke bron van inzicht is over ons bewustzijn. Verder in deze editie: leren filosoferen over de liefde, een historisch profiel van Friedrich Schelling, en interviews met politiek filosoof Lea Ypi over vrijheid, met Gerben Bakker over ‘veiligheidsbegeerte’, en met Jurriën Hamer over waarom schurken pech hebben en helden geluk.

‘Ik denk, dus ik ben’ is veruit de bekendste filosofische oneliner. Toch wordt het werk van Descartes al jaren verkeerd uitgelegd. In een dossier gaan we in op het leven, denken en werk van deze zeventiende-eeuwse scherpe geest. Verder in deze Filosofie Magazine: filosoof en voormalig medicus Marli Huijer over de toekomst van het sterven, een historisch profiel over de islamitische mystieke denker Al-Ghazali, een interview met de jonge filosoof Dilara Bilgiç over hoe we hokjesdenken kunnen doorbreken en cabaretier en filosoof Tim Fransen over de overeenkomsten tussen humor en filosofie.

In onze visuele cultuur nemen we kijken vaak voor lief. Maar wat doet kijken voor onze kennis? En kun je beter leren kijken, of met een bredere blik? Deze maand wijden we een dossier aan kijken. Een spoedcursus toont in vogelvlucht vier filosofische theorieën over kijken. In een interview vertelt classicus en kunstkenner Patrick De Rynck over de kunst van het kijken. De Italiaanse filosoof Francesca Minerva gaat in op de discriminatie van mensen die niet aan het schoonheidsideaal voldoen, en Ira Pronk schreef een essay over wat er gebeurt als we kijken naar de natuur. Verder deze maand: leer zelf filosoferen over recht, een historisch profiel over filosoof en pedagoog John Dewey, een interview over eenling zijn met de grote Duitse denker Rüdiger Safranski, en ethiek vol humor met Michael Schur, schrijver van de Netflix-serie The Good Place.

Hoe intiem we ook zijn, de ander blijft altijd een vreemde voor ons. Staat die vreemdheid echte intimiteit niet in de weg? In een dossier over intimiteit legt denker en psychoanalyticus Paul Verhaeghe de vinger op de gevoelige plek: we willen samensmelten met een ander, maar zijn tegelijkertijd bang om ons ‘ik’ te verliezen. Dat deze innerlijke strijd er in elke relatie anders uitziet tonen de indringende portretten van een stiefvader, sekswerker, transgender en een polyamoureuze stel. De Franse filosoof Charles Pépin laat met zijn filosofie van de ontmoeting zien dat we alleen onszelf vinden door onze relaties met anderen. Verder in Filosofie Magazine in deze Maand van de Filosofie: Miriam Rasch over de vraag hoe we autonoom kunnen leven in een tijd waarin algoritmes het altijd beter weten, Marc van Dijk over Nietzsche voor tienjarigen, en Helmuth Plessner over het lichaam in de filosofie.

Geld is niet alleen een middel om mensen te bevrijden, maar ook een middel om ons te gijzelen en te vervreemden. Hoe werkt geld eigenlijk? En wat doet het met ons? Deze maand wijden we een dossier aan het thema geld. Na ruim een eeuw verschijnt Georg Simmels Filosofie van het geld in het Nederlands. Socioloog Rudi Laermans legt uit hoe dit werk laat zien dat geld op indringende wijze de moderne mens vormgeeft. In een longread is Simmel zelf aan het woord, over ons verlangen naar verspilling. Een spoedcursus toont in vogelvlucht vier filosofische theorieën over geld, geluk en economie. En Marnix Verplancke beschrijft ons streven om almaar meer te verdienen, en wat er gebeurt met onze kijk op geld nu munten steeds vaker virtueel zijn. Verder gaan we deze editie in gesprek met Lieke Asma, die een lans breekt voor het bestaan van de vrije wil en het tijd vindt om onze intenties serieuzer te nemen. In een achtergrondstuk over troost laat Fleur Jurgens zien dat filosofie geen lijden voorkomt, maar wel onnodige kwelling. En in een historisch profiel staan we stil bij het denken van Martin Buber, die stelde dat ons ‘ik’ nooit op zichzelf staat.

Of het nou om lichamelijk of geestelijke pijn gaat, leed en denken gaan moeilijk samen. Als je hevige pijn lijdt, is het bijna onmogelijk om nog heldere gedachten te formuleren. Kun je pijn wegdenken? Of ervaren we meer pijn als we er meer aandacht aan besteden? Deze maand onderzoeken we de filosofie van de pijn. In een spoedcursus staan we stil bij filosofische raad over hoe om te gaan met pijn. Vier mensen die in het dagelijks leven te maken hebben met pijn incasseren lichten toe waarom zij pijn niet uit de weg gaan. Femke van Hout onderzoekt in een essay wat we eigenlijk hebben als we pijn hebben. Maartje van den Breejen staat stil bij rouw en het gevoel van alleen zijn dat deze geestelijke pijn met zich meebrengt. Hoe kun je dit leed met anderen delen? Verder gaan we deze editie in gesprek met de Franse techniekfilosoof Éric Sadin, die stelt dat mensen door sociale media in ‘ik-tirannen’ zijn veranderd. Theatermaker en filosoof Stefaan Van Brabandt vertelt over zijn theaterstuk over Sartre en De Beauvoir. En in een historisch profiel staan we stil bij het denken van Erich Fromm, die zag dat vrijheid angstaanjagend is, maar noodzakelijk om te kunnen liefhebben.

De lastige, geniale denker Ludwig Wittgenstein zorgde voor een omwenteling in de filosofie met zijn gedachten over taal. Nu is honderd jaar na verschijning zijn beroemde Tractatus opnieuw vertaald in het Nederlands. Deze maand onderzoeken we de grenzen van ons denken en onze taal. Vertaler Victor Gijsbers legt in een interview uit hoe Wittgenstein probeerde het ondenkbare te denken en het onzegbare te zeggen. Filosoof Bert Keizer laat zien hoe Wittgenstein in zijn filosofie ook gebruikmaakte van tekeningen en zet het werk samen met het onstuimige en soms duistere leven van de denker in een overzichtelijk historisch perspectief. Kunstenaar Tine Wilde en filosoof Michel ter Hark stellen dat Wittgenstein met zijn kleurraadsels de grenzen van ons voorstellingsvermogen tart. Verder gaan we in deze editie in gesprek met praktisch filosoof Elke Wiss, die filosofie als een sportschool voor de geest ziet. Menno van der Veen breekt een lans voor ‘ontweten’, om zo los te komen van vertrouwde kennis. En in een historisch profiel staan we stil bij het denken van Susan Sontag, die voelen net zo belangrijk vond als denken.

Films, boeken en artiesten worden gecanceld; onze taal moet gezuiverd worden; standbeelden worden omvergetrokken. Bevrijdt de woke-beweging ons van maatschappelijke misstanden? Of durven we straks niet meer hardop te denken? In een dossier over ‘woke’ legt Bas Belleman in een verklarende woordenlijst uit wat ‘woke zijn’ eigenlijk betekent. Cultuursocioloog Walter Weyns stelt in een interview dat de woke-beweging niet alleen strijdt voor rechtvaardigheid, maar ook een genezingsproces is. Tim Miechels laat aan de hand van de filosofie van Nietzsche zien dat een discussie over nieuwe waarden noodzakelijk is. En Alies Pegtel buigt zich over de vraag of de filosofiecanon op de schop moet. Is die niet te wit, mannelijk en westers? Verder in deze editie: een interview met psycholoog Melanie Joy over waarom we honden aaien, maar koeien eten. En de stoïcijnen blijken niet de populaire succesfilosofen te zijn waar ze tegenwoordig voor worden aangezien.

Filosofen zijn van oudsher op zoek naar de waarheid. En in die zoektocht komt fictie goed van pas. Deze maand onderzoeken we de filosofische waarde van fictie. Met een spoedcursus over hoe filosofen verhalen gebruiken en een interview met de Belgische filosofen Helen De Cruz en Johan De Smedt over hoe sciencefiction een proeftuin is voor filosofische gedachte-experimenten. Socioloog Jaron Harambam gaat in op de vraag: kramen complotdenkers enkel onzin uit, of kunnen ze ons ook iets leren? Verder gaan we in deze editie in gesprek met psychotherapeut en schrijver Irvin D. Yalom over doodsangst en de rouw om zijn geliefde. Frank Meester breekt een lans voor inconsequenter in het leven staan. En in een historisch profiel staan we stil bij het denken van de onlangs overleden Franse filosoof Jean-Luc Nancy.

Met taal formuleren we onze ideeën en vertellen we verhalen. Maar kunnen we alles zeggen wat er in ons omgaat? En is er voor alles wat er bestaat een woord? In een filosofisch dossier over taal interviewen we schrijfster Imme Dros. Volgens Dros overschatten we de taal als communicatiemiddel. ‘Taal wordt vooral gebruikt om gedachten te verbergen.’ Alexandra van Ditmars legt in een spoedcursus taalfilosofie uit hoe woorden betekenis krijgen en Florentijn van Rootselaar onderzoekt met twee topvertalers hoe betekenis telkens weer verloren gaat. Verder gaan we in deze editie in gesprek met sterfilosoof Markus Gabriel, die meent dat het kwaad zichzelf vernietigt. En Rousseau werpt nieuw licht op de valse schijn van het publieke medeleven.

Kun je denken met je buik? Meestal ligt de nadruk bij filosofie op ons denken, maar wat betekent ons eten voor ons weten? Dat onderzoeken we in een uitgebreid dossier. Met een interview met Annemarie Mol, die niet de denker, maar de eter centraal stelt in de filosofie. Tafelende filosofen vertellen waarom we eigenlijk eten wat we eten en er wordt ingegaan op hoe de voedselindustrie samenhangt met zowel de wereld als ons denken. Verder staan we stil bij de nieuwe biografie van de Nederlandse dwarsdenker Erasmus, die humor gebruikte als wapen. Hans Achterhuis vraagt zich af waarom religieus geweld toeneemt en hoe we daarmee om moeten gaan. En Hans Plets gaat in op de tunnelvisie van de fysica: moeten we wel alles willen weten?

Door de pandemie gold afgelopen jaar een EU-inreisverbod: alleen geliefden, die een ‘duurzame relatie’ met iemand in Nederland onderhielden, mochten het land nog in. Maar waarom mochten goede vrienden niet komen, of familieleden? De romantische relatie wordt door de staat bevoordeeld, constateert Merel van Slobbe in een dossier over relaties. Maar waarom geldt de romantische relatie vaak als de ultieme relatie? En we onderzoeken wat intimiteit is. Hoe hechten we, hoe geven we ruimte aan het vreemde in de ander? Ook met dingen knopen mensen relaties aan, zoals met knuffels en robots. Wat leert ons dat over liefde en vriendschap? Verder interviewen we Miriam Rasch, onze nieuwe columnist. Ze zoekt naar dingen die zich niet in data laten vertalen.

Hoe menselijk is de bureaucratie? In een dossier onderzoeken we de bureaucratie, die door de toeslagenaffaire onder felle kritiek ligt. Van Franz Kafka’s slot tot de lopende band van Henri Ford: de bureaucratie heeft vele gezichten. Ooit bedoeld om bestuur rationeler en rechtvaardiger te maken, kan ze ook een harteloos monster blijken. Hoe maken we haar een kracht ten goede en vinden we vrijheid tussen kastje en muur? Verder staan we uitgebreid stil bij de toonaangevende Nederlandse filosoof en veelschrijver Cornelis Verhoeven, die deze maand twintig jaar geleden overleed. We interviewen filosoof Stine Jensen over haar boek Faalmoed, een bundeling van teksten over mislukken en het menselijke gestuntel. Deze maand zwaait ze af als onze columnist. En we verwelkomen een nieuwe columnist: Elke Wiss, die vragenderwijs nadenkt over stellige uitspraken die ze tegenkomt.